گاستریت

گاستریت

گاستریت (Gastritis) یک اصطلاح کلی برای گروهی از ناخوشی‌ها با یک ویژگی مشترک، یعنی التهاب پوشش داخلی معده (Stomach) است. غالبا، التهاب گاستریت یا ناشی از عفونت با همان باکتری‌هایی است که باعث اکثریت موارد زخم (Ulcer) معده می‌شوند، و یا ناشی از استفاده منظم از مسکن‌های خاص می‌باشد. همچنین، نوشیدن بیش از حد الکل نیز می‌تواند در بروز گاستریت موثر باشد. گاستریت ممکن است به طور ناگهانی رخ دهد (حاد) یا به مرور زمان به آرامی ظاهر شود (مزمن). در برخی موارد، گاستریت می‌تواند منجر به زخم و افزایش خطر سرطان معده شود. با این حال، برای اکثر افراد، گاستریت جدی نیست و با درمان به سرعت بهبود می‌یابد.

۱)    علل و فاکتورهای خطر
گاستریت، التهاب لایه پوششی معده است. تضعیف یا آسیب به سد پوششی مخاطی که از دیواره معده محافظت می‌کند، به شیره‌های گوارشی اجازه می‌دهد تا به لایه پوششی معده آسیب بزنند و آن را ملتهب کنند. تعدادی از بیماری‌ها و ناخوشی‌ها می‌توانند خطر گاستریت را افزایش دهند، از قبیل شرایط التهابی، مانند بیماری کرون (Crohn's).
عواملی که خطر گاستریت را افزایش می‌‌دهند عبارتند از:
•    عفونت باکتریایی. مانند عفونت با هلیکوباکتر پیلوری (Helicobacter pylori) که یکی از شایع‌ترین عفونت‌های انسانی در سراسر جهان است. اما لازم به ذکر است که تنها برخی از افراد مبتلا به این عفونت دچار گاستریت یا سایر اختلالات دستگاه گوارش فوقانی می‌شوند. پزشکان بر این باورند که آسیب‌پذیری در برابر این باکتری می‌تواند ارثی باشد یا به دلیل نوع سبک زندگی، مانند سیگار کشیدن و رژیم غذایی ایجاد شود.
•    استفاده مداوم از مسکن‌ها. مسکن‌هایی که معمولاً به عنوان داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (Nonsteroidal anti-inflammatory drugs /NSAIDS) شناخته می‌شوند، مانند ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم، می‌توانند باعث گاستریت حاد و گاستریت مزمن شوند. استفاده مداوم یا مصرف بیش از حد از این مسکن‌ها ممکن است باعث کاهش یک ماده کلیدی شود که به حفظ لایه پوششی محافظ معده کمک می‌کند.
•    سن بالاتر. افراد مسن بیشتر در معرض خطر ابتلا به گاستریت هستند، زیرا پوشش معده با افزایش سن نازک می‌شود و به این دلیل که افراد مسن نسبت به افراد جوان بیشتر احتمال دارد به عفونت هلیکوباکتر پیلوری یا اختلالات خود ایمنی مبتلا شوند.
•    مصرف بیش از حد الکل. الکل می‌تواند پوشش معده را تحریک کرده و فرسایش دهد، که باعث می‌شود معده در برابر شیره‌های گوارشی آسیب پذیرتر شود. مصرف بیش از حد الکل به احتمال زیاد باعث گاستریت حاد می‌شود.
•    استرس. استرس شدید ناشی از جراحی بزرگ، جراحت، سوختگی یا عفونت شدید می‌تواند باعث گاستریت حاد شود.
•    درمان سرطان. داروهای شیمی درمانی (Chemotherapy) یا پرتودرمانی (Radiation) می‌توانند خطر گاستریت را افزایش دهند.
•    گاستریت خود‌ایمنی (Autoimmune gastritis)، زمانی رخ می‌دهد که بدن به سلول‌های پوشش معده خودش به طور اشتباهی حمله می‌کند. این واکنش می‌تواند سد محافظ معده را از بین برود. گاستریت خودایمنی در افراد مبتلا به سایر اختلالات خودایمنی از جمله بیماری هاشیموتو (Hashimoto's disease) و دیابت نوع 1 شایع‌تر است. گاستریت خودایمنی همچنین می‌تواند با کمبود ویتامین B-12 همراه باشد.
•    سایر بیماری‌ها و شرایط. گاستریت ممکن است با سایر شرایط پزشکی از جمله HIV/AIDS، بیماری کرون، بیماری سلیاک (Celiac) ، سارکوئیدوز (Sarcoidosis)، و عفونت‌های انگلی (Parasitic) همراه باشد.
•    استعمال دخانیات

2)    علائم
گاستریت همیشه با علائم همراه نیست، با این حال، برخی از علائم آن عبارتند از:
•    درد یا سوزش (سوء هاضمهIndigestion /) در قسمت بالای شکم که ممکن است با غذا خوردن بدتر یا بهتر شود.
•    حالت تهوع
•    استفراغ
•    احساس پری (Fullness) در بالای شکم بعد از غذا خوردن
•    خستگی، به خصوص اگر بیمار کم خونی داشته باشد.

3)    عوارض
در صورت عدم درمان، گاستریت ممکن است منجر به زخم معده و خونریزی معده شود. به ندرت، برخی از اشکال گاستریت مزمن ممکن است خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهند، به خصوص اگر نازک شدن گسترده پوشش معده و تغییرات در سلول‌های پوششی رخ داده باشد.

۴)    تشخیص
پزشک پس از صحبت با فرد در مورد سابقه پزشکی و انجام یک معاینه ممکن است به گاستریت مشکوک شود، اما برای تشخیص قطعی نیاز به چندین آزمایش است:
•    آزمایش هلیوباکتر پیلوری
•    استفاده از یک اسکوپ برای بررسی دستگاه گوارش فوقانی (آندوسکوپی).
•    اشعه ایکس از دستگاه گوارش فوقانی

5)    رویکردهای درمانی و مراقبتی
درمان گاستریت بستگی به علت آن دارد. گاستریت حاد ناشی از مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی یا الکل ممکن است با قطع آن مواد تسکین یابد. داروهای مورد استفاده برای در‌مان گاستریت عبارتند از:
•    آنتی‌بیوتیک برای از بین بردن هلیوباکتر پیلوری: ترکیبی از آنتی‌بیوتیک‌ها مانند کلاریترومایسین و آموکسی‌سیلین یا مترونیدازول
•    داروهایی که تولید اسید را مسدود می‌کنند و باعث بهبودی می‌شوند: مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) شامل امپرازول (Omeprazole)، لانزوپرازول (Lansoprazole)، رابپرازول (Rabeprazole)، و پنتوپرازول (Pantoprazole)
•    داروهای کاهنده تولید اسید. مسدود کننده‌های اسید (Acid blockers) که به آنها مسدود کننده‌های هیستامین (H-2) نیز گفته می‌شود، شامل فاموتیدین (Famotidine)، سایمتیدین Cimetidine)) و نیزاتیدین (Nizatidine).
•    داروهای خنثی‌کننده اسید معده. مانند آنتی اسیدها (Antacid) 
•    اجتناب از الکل
•    تغییر در مصرف نوع مسکن. مثلا احتمال اینکه استامینوفن مشکل معده را تشدید کند کمتر است. البته مشورت با پزشک لازم است.
•    اجتناب از غذاهای بسیار اسیدی، ادویه‌دار، کافئین‌دار یا بیش از حد فرآوری شده یا بسته بندی شده‌
•    خوردن وعده‌های غذایی کوچکتر در دفعات بیشتر
•    داشتن یک برنامه غذایی سالم و متعادل سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها، فیبر، و پروبیوتیک‌ها
•    ترک سیگار
•    کنترل استرس و درد با تکنیک‌ها و تمرین‌های آرام سازی مانند مدیتیشن، یوگا، تنفس کنترل شده و طب سوزنی
•    پیشگیری از عفونت هلیوباکتر پیلوری

آخرین مطالب