زخم‌های گوارشی

زخم‌های گوارشی

زخم‌های گوارشی (Peptic ulcers) زخم‌های بازی هستند که در لایه داخلی معده (Stomach) و قسمت فوقانی روده کوچک (Small intestine) ایجاد می‌شوند. شایع‌ترین علامت زخم گوارشی، درد معده است. زخم‌های گوارشی عبارتند از:
•    زخم معده (Gastric ulcer) که در داخل معده ایجاد می‌شود.
•    زخم اثنی‌عشر (Duodenal ulcer) که در بخش داخلی قسمت بالایی روده کوچک یعنی اثنی‌عشر ایجاد می‌شود.
شایع‌ترین علل زخم گوارشی، عفونت با باکتری هلیکوباکتر‌پیلوری ( (H. pyloriو استفاده طولانی‌مدت از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (Nonsteroidal anti-inflammatory drugs / NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن‌سدیم است. استرس و غذاهای تند باعث ایجاد زخم گوارشی نمی‌شوند؛ ولیکن، می‌توانند علائم را بدتر کنند.

۱)    علل و فاکتورهای خطر
زخم گوارشی زمانی رخ می‌دهد که اسید موجود در دستگاه گوارش، سطح پوششی داخلی معده یا روده کوچک را می‌خورد. اسید ممکن است یک زخم باز دردناک ایجاد کند که می‌تواند خونریزی کند. دستگاه گوارش با یک لایه مخاطی پوشیده شده است که به طور طبیعی در برابر اسید، اثر محافظتی دارد. اما اگر مقدار اسید افزایش یابد، یا میزان مخاط کاهش یابد، ممکن است زخم ایجاد شود. علل شایع عبارتند از:  
•    باکتری‌ها مانند هلیوباکتر‌پیلوری
•    استفاده منظم از مسکن‌های خاص، مانند آسپرین، و NSAIDs
•    مصرف سایر داروهای همراه با NSID ها، از قبیل استروئیدها، ضد انعقادها، آسپرین با دوز کم، مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (Selective Serotonin reuptake inhibitors/ SSRIs)، آلندرونات (فوساماکس) و ریزدرونات (اکتونل)
از فاکتورهای خطر می‌توان به موارد زیر اشاره نمود، هر چند که این عوامل به تنهایی باعث ایجاد زخم نمی‌شوند، اما می‌توانند زخم را بدتر کرده و بهبودی آن را دشوارتر کنند:
•    سیگار کشیدن می‌تواند خطر ابتلا به زخم گوارشی را در افراد مبتلا به هلیکوباکتر‌پیلوری افزایش دهد.
•    نوشیدن الکل
•    استرس درمان نشده
•    غذاهای تند
•    سابقه خانوادگی زخم گوارش
•    ابتلا به بیمالری‌های کبدی، کلیوی، و ریوی

2)    علائم
زخم‌گوارشی عارضه دردناکی است که لذت غذا خوردن را می‌گیرد و وقت و بی‌وقت با دردهای شدید و خفیف سبب آزار و اذیت می‌شود.
•    معده درد با سوزش 
•    احساس سیری (Fullness)، نفخ (Bloating)، یا آروغ زدن(Belching)
•    عدم تحمل غذاهای چرب
•    سوزش سردل(Heartburn)
•    حالت تهوع(Nausea)
شایع‌ترین علامت زخم گوارشی، درد معده همراه با سوزش است که اسید معده، این درد را بدتر می‌کند. درد را اغلب می‌توان با خوردن غذاهای خاصی که اسید معده را بافری (متعادل) می‌کنند یا با مصرف داروهای کاهش‌دهنده اسید تسکین داد، اما ممکن است دوباره عود کند. درد ممکن است بین وعده‌های غذایی و شب بدتر شود.
بسیاری از افراد مبتلا به زخم گوارشی هیچ علامتی ندارند. در موارد کمی، زخم ممکن است علائم شدیدی ایجاد کند مانند:
•    استفراغ (Vomiting) یا استفراغ خونی (که ممکن است قرمز یا سیاه به نظر برسد)
•    خون تیره در مدفوع، یا مدفوع سیاه یا قیری رنگ
•    مشکل در تنفس
•    احساس ضعف
•    حالت تهوع یا استفراغ
•    کاهش وزن بدون دلیل مشخص
•    تغییرات اشتها
•    دل‌درد

3)    عوارض
در صورت عدم درمان، زخم گوارشی می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
•    خونریزی داخلی. خونریزی می‌تواند به صورت از دست دادن آهسته خون باشد که منجر به کم‌خونی (آنمی) می‌شود یا به صورت از دست دادن شدید خون باشد که ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان یا تزریق خون داشته باشد. از دست دادن شدید خون ممکن است باعث استفراغ سیاه یا خونی یا مدفوع سیاه یا خونی شود.
•    یک سوراخ (پرفوراسیون Perforation /) در دیواره معده. زخم گوارشی می‌تواند سوراخی را از طریق دیواره معده یا روده کوچک ایجاد کند و فرد را در معرض خطر جدی عفونت حفره شکمی (پریتونیتPeritonitis/ ) قرار دهد.
•    انسداد(Obstruction) . زخم گوارشی می‌تواند عبور غذا را از دستگاه گوارش مسدود کند و باعث سیر شدن سریع، استفراغ، و کاهش وزن از طریق تورم ناشی از التهاب و یا از طریق زخم شود.
•    سرطان معده. مطالعات نشان داده است که افراد آلوده به هلیکوباکتر‌پیلوری در معرض خطر افزایش یافته ابتلا به سرطان معده هستند.

4)    تشخیص
برای تشخیص زخم، پزشک ممکن است ابتدا یک سابقه پزشکی بگیرد و یک معاینه فیزیکی انجام دهد. سپس ممکن است نیاز به انجام آزمایشات تشخیصی باشد مانند:
•    تست آزمایشگاهی از نظر هلیوباکتر‌پیلوری (آزمایش خون، مدفوع، تست تنفس)
•    آندوسکوپی (Endoscopy)
•    Upper gastrointestinal series (UGI)

5)    رویکردهای درمانی و مراقبتی
رویکرد درمانی زخم گوارشی بسته به علت ایجاد کننده آن دارد. معمولاً درمان شامل از بین بردن عفونت با باکتری هلیکوباکتر‌پیلوری (در صورت وجود)، قطع یا کاهش استفاده از NSAID‌ها (در صورت امکان)، و کمک به بهبود زخم با دارو است.
•    داروهای آنتی‌بیوتیک برای از بین بردن هلیکوباکتر‌پیلوری، از قبیل: آموکسی‌سیلین (آموکسیل)، کلاریترومایسین (بیاکسین)، مترونیدازول (فلاژیل)، تینیدازول (تینداماکس)، تتراسایکلین، و لووفلوکساسین.
•    داروهای مهار‌کننده پمپ پروتون (PPIs) که تولید اسید را مسدود می‌کنند و باعث تسریع بهبودی می‌شوند، از قبیل: اُمپرازول، لانزوپرازول، رابپرازول، اس‌اموپرازول، و پنتوپرازول
•    داروهای کاهش دهنده تولید اسید، مانند: فاموتیدین، سایمتیدین، و نیزاتیدین
•    آنتی‌اسیدهای خنثی کننده اسید معده.
•    داروهای محافظتی پوشش معده و روده کوچک.
•    کنترل استرس
•    اجتناب از سیگار
•    اجتناب یا محدودیت در مصرف الکل
•    مصرف دقیق داروها بر طبق دستور پزشک
•    شستشوی دست‌ها و خوردن غذاهای کاملا پخته شده برای محافظت در برابر عفونت‌هایی مانند هلیوباکتر‌پیلوری
•    در صورت مصرف منظم مسکن‌هایی که خطر ابتلا به زخم گوارش را افزایش می‌دهند، اقداماتی برای کاهش خطر ابتلا به مشکلات معده انجام شود. به عنوان مثال، مصرف داروها همراه با وعده‌های غذایی.
•    مشورت با پزشک برای دستیابی به کمترین دوز مسکن.   
•    اجتناب از مصرف همزمان دارو با الکل.
•    داشتن رژیم غذایی سالم
•    پرهیز از مصرف غذاهای پر ادویه، تند و ترش
•    مصرف خوردنی‌‌های دارای پروبیوتیک

آخرین مطالب