بیماری کبد چرب غیر الکلی

بیماری کبد چرب غیر الکلی

بیماری کبد چرب غیر الکلی (Nonalcoholic fatty liver disease /NAFLD) یک اصطلاح کلی برای طیف وسیعی از بیماری‌های کبدی برای افرادی است که الکل مصرف نمی‌کنند یا میزان کمی مصرف می‌کنند. مشخصه اصلی NAFLD ذخیره شدن بیش از حد چربی در سلول‌های کبد است. NAFLD به طور فزاینده‌ای در سراسر جهان، به ویژه در کشورهای غربی در حال شیوع است. برخی از افراد مبتلا به NAFLD ممکن است به استئاتوهپاتیت غیر ‌الکلی  (Nonalcoholic steatohepatitis/ NASH) مبتلا شوند، که یک شکل تهاجمی از بیماری کبد چرب است که با التهاب کبد مشخص می‌شود و می‌تواند به اِسکارِ(Scarring)  پیشرفته یعنی سیروز (Cirrhosis) و نارسایی کبدی (Liver failure) پیشرفت کند. این آسیب، مشابه آسیب ناشی از مصرف زیاد الکل است.

۱)    علل و فاکتورهای خطر
محققین دقیقاً نمی‌دانند که چرا در برخی افراد چربی در کبد انباشته می‌شود و برای برخی دیگر نمی‌شود. به طور مشابه، درک محدودی در مورد این موضوع وجود دارد که چرا برخی از کبدهای چرب دچار چنان التهابی می‌شوند که به سمت سیروز کبدی پیشرفت می‌کند.
NAFLD  و NASH هر دو به موارد زیر مرتبط هستند:
•    اضافه وزن یا چاقی
•    مقاومت به انسولین، که در این حالت سلول‌های بدن، قند را در پاسخ به هورمون انسولین نمی‌گیرند.
•    قند خون بالا (هیپرگلیسمیHyperglycemia /) که نشان دهنده پیش‌دیابت (Prediabetes) یا دیابت نوع 2 است.
•    سطوح بالای چربی، به ویژه تری‌گلیسیرید‌ در خون
به نظر می‌رسد که مشکلات فوق باعث افزایش رسوب چربی در کبد می‌شود. برای برخی افراد، این چربی اضافی به عنوان سم (Toxin) برای سلول‌های کبد عمل می‌کند و باعث التهاب کبد و NASH می‌شود که ممکن است منجر به تجمع بافت اسکار در کبد شود.
طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها می‌توانند خطر ابتلا به NAFLD را افزایش دهند، از جمله:
•    کلسترول بالا
•    سطوح بالای تری‌گلیسیرید در خون
•    سندرم متابولیک
•    چاقی، به ویژه زمانی که چربی در شکم متمرکز شده است
•    سندرم تخمدان پلی‌کیستیک(Polycystic ovary syndrome)
•    آپنه (Apnea) خواب
•    دیابت نوع 2
•    تیروئید کم‌کار (Hypothyroidism)
•    غده هیپوفیز (Pituitary) کم‌کار (Hypopituitarism)
•    سیگار کشیدن
•    فشار خون بالا
NASH در گروه‌های زیر بیشتر است:
•    افراد مسن‌تر
•    افراد مبتلا به دیابت
•    افرادی که چربی بدنشان در شکم متمرکز است
لازم به ذکر است که افتراق NAFLD از NASH بدون انجام آزمایش‌های بیشتر دشوار می‌باشد.

2)    علائم 
 NAFLD معمولاً هیچ علامت و نشانه‌ای ایجاد نمی‌کند، و چنانچه علامتی داشته باشد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
•    خستگی و بی‌حالی
•    درد یا ناراحتی در سمت راست فوقانی شکم
علائم و نشانه‌های احتمالی NASH و اسکار پیشرفته (سیروز) عبارتند از:
•    تورم شکم (آسیتAscites /)
•    بزرگ شدن رگ‌های خونی زیر سطح پوست
•    بزرگ شدن طحال
•    قرمزی کف دست
•    زردی پوست و چشم‌ها (یرقانJaundice / )


3)    عوارض
عارضه اصلی NAFLD و NASH سیروز یعنی مرحله پایانی اسکار در کبد است. سیروز در پاسخ به آسیب کبدی مانند التهاب در NASH رخ می‌دهد. همانطور که کبد تلاش می‌کند تا التهاب را متوقف کند، مناطقی از جای زخم (فیبروز) ایجاد می‌کند. با ادامه التهاب، فیبروز گسترش می‌یابد و بافت کبد را در ابعاد بیشتری درگیر می‌کند. اگر این روند قطع نشود، سیروز می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
•    تجمع مایع در شکم (آسیت)
•    تورم وریدهای مری (واریس مریEsophageal varices /) که می‌تواند پاره شود و خونریزی کند.
•    گیجی، خواب‌آلودگی، و لکنت زبان (آنسفالوپاتی کبدیHepatic encephalopathy /)
•    سرطان کبد
•    نارسایی کبد در مرحله پایانی (End-stage liver failure)، به این معنی که کبد از کار افتاده است
بین 5 تا 12 درصد از افراد مبتلا به NASH به سیروز پیشرفت می‌کنند.

4)    تشخیص
از آنجایی که NAFLD در اکثر موارد هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند، زمانی مورد توجه پزشک قرار می‌گیرد که آزمایشی که به دلیل دیگری انجام شده است به مشکل کبدی اشاره کند، مانند سونوگرافی غیرعادی در کبد یا آزمایش آنزیم کبدی غیر نرمال.  
•    آزمایش خون: شمارش خون کامل (CBC)، آزمایش آنزیم‌ها و عملکرد کبدی، سنجش هپاتیت ویروسی مزمن (هپاتیت A، C و غیره)، تست غربالگری بیماری سلیاک (Celiac)، قند خون ناشتا،HbA1C ، پروفایل لیپید مانند کلسترول و تری‌گلیسیرید
•    آزمایشات تصویربرداری: سونوگرافی شکم، اسکن توموگرافی کامپیوتری ( (CTیا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) از شکم، الاستوگرافی گذرا (Transient elastography)، الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی (Magnetic resonance elastography)
•    بررسی بافت کبد مانند بیوپسی کبد


5)    رویکردهای درمانی و مراقبتی
هیچ درمان دارویی توسط سازمان غذا و دارو (FDA) برای بیماری کبد چرب غیرالکلی تایید نشده است، اما چند دارو با نتایج امیدوارکننده در حال بررسی هستند. از رویکردهای مراقبتی می‌توان به این موارد اشاره نمود:
•    انتخاب رژیم غذایی سالم. مانند رژیم غذایی گیاهی سالم سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، و چربی‌های سالم
•    حفظ کردن وزن ایده‌آل. در صورت داشتن اضافه وزن یا چاقی، کاهش میزان کالری دریافتی روزانه و بیشتر ورزش کردن مهم است. در صورت تناسب وزن، انتخاب یک رژیم غذایی سالم و فعالیت ورزشی برای حفظ آن مهم است.
•    فعالیت ورزشی بیشتر در روزهای هفته. البته در صورت نداشتن سابقه قبلی، گرفتن تأییدیه از پزشک لازم است.
•    پیوند کبد در موارد سیروز ناشی از NASH
•    کنترل میزان قند خون
•    کاهش دادن سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید
•    حفاظت از کبد: اجتناب از هر گونه استرس و تنش اضافی بر روی کبد، مانند عدم مصرف الکل
•    حفظ رژیم غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند ویتامین E و C
•    اجتناب از سیگار
•    واکسیناسیون علیه ویروس هپاتیت A  و هپاتیت B  در بیماران فاقد شواهد ایمنی سرولوژیک توصیه می‌شود. واکسن‌های دیگر برای بیماران با مشکلی کبدی شامل واکسن پنوموکوک و برنامه استاندارد واکسیناسیون است.

آخرین مطالب