شقاق مقعد

تاریخ انتشار: 1401/08/24 خواندن 10 دقیقه eye

836

شقاق مقعد (Anal fissure) یک پارگی کوچک در بافت نازک و مرطوب (مخاط / Mucosa) است که مقعد (Anus) را می‌پوشاند. هنگامی که مدفوع سفت یا بزرگ در حین اجابت مزاج دفع می‌شود، ممکن است شقاق مقعد ایجاد شود. شقاق مقعد معمولاً در هنگام اجابت مزاج باعث درد و خونریزی می‌شود. همچنین، ممکن است اسپاسم (Spasm) در حلقه عضله در انتهای مقعد (اسفنکتر مقعد / Aanal sphincter) ایجاد شود. شقاق مقعد در نوزادان بسیار شایع است اما می‌تواند افراد در هر سنی را درگیر کند. بیشتر شقاق‌های مقعد با درمان‌های ساده مانند افزایش مصرف فیبر یا نشستن در تشت آب بهتر می‌شوند. برخی از افراد مبتلا به شقاق مقعد ممکن است به دارو یا گاهی اوقات جراحی نیاز داشته باشند.

1)   علل و فاکتورهای خطر
علل شایع شقاق مقعد عبارتند از:
•   دفع مدفوع بزرگ یا سفت
•   یبوست (Constipation) و زور زدن در هنگام اجابت مزاج
•   اسهال (Diarrhea) مزمن
•   رابطه مقعدی (Anal intercourse)
•   زایمان

علل کمتر شایع شقاق مقعد عبارتند از:
•   بیماری کرون (Crohn's) یا یکی دیگر از بیماری‌های التهابی روده (Inflammatory bowel disease)
•   سرطان مقعد (Anal cancer)
•   اچ‌آی‌وی (HIV)
•   بیماری سل (Tuberculosis)
•   سفلیس (Syphilis)

عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به شقاق مقعد را افزایش دهند عبارتند از:
•   یبوست. زور زدن در هنگام اجابت مزاج و دفع مدفوع سفت، خطر پارگی را افزایش می‌دهد.
•   زایمان. شقاق مقعدی در زنان بعد از زایمان بیشتر است.
•   بیماری کرون. این نوع بیماری التهابی روده باعث التهاب مزمن مجرای روده می‌شود که ممکن است پوشش کانال مقعد را در برابر پارگی آسیب‌پذیرتر کند.
•   رابطه مقعدی.
•   سن. شقاق مقعدی می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما در نوزادان و بزرگسالان میانسال شایع‌تر است.

2)   علائم
علائم و نشانه‌های شقاق مقعدی عبارتند از:
•   درد، گاهی اوقات شدید، در هنگام اجابت مزاج
•   درد بعد از اجابت مزاج که می‌تواند تا چند ساعت ادامه داشته باشد
•   خون قرمز روشن روی مدفوع یا دستمال توالت پس از اجابت مزاج
•   یک ترک قابل مشاهده در پوست اطراف مقعد
•   یک توده کوچک یا نشانه پوستی روی پوست نزدیک شقاق مقعد

3)   عوارض
عوارض شقاق مقعدی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
•   عدم بهبودی. شقاق مقعدی که در عرض هشت هفته بهبود نمی‌یابد، مزمن در نظر گرفته می‌شود و ممکن است نیاز به درمان بیشتری داشته باشد.
•   عود (Recurrence). تجربه یک شقاق مقعدی فرد را مستعد ابتلا به یک شقاق دیگر می‌کند.
•   انتشار پارگی به عضلات اطراف. یک شقاق مقعدی ممکن است به حلقه عضلهای که مقعد را بسته نگه میدارد (اسفنکتر داخلی مقعد / Internal anal sphincter) گسترش یابد و بهبود شقاق مقعدی را دشوارتر کند. شقاق التیام نیافته میتواند چرخهای از ناراحتی را ایجاد کند که ممکن است به دارو یا جراحی برای کاهش درد و ترمیم یا برداشتن شقاق نیاز داشته باشد.

4)   تشخیص
پزشک احتمالاً در مورد سابقه پزشکی می‌پرسد و یک معاینه فیزیکی از جمله بررسی ملایم از ناحیه مقعد انجام می‌دهد. اغلب پارگی قابل مشاهده است. معمولاً این معاینه تمام چیزی است که برای تشخیص شقاق مقعدی لازم است.
•   شقاق مقعدی حاد، شبیه یک پارگی تازه و تا حدودی شبیه برش کاغذ است.
•   شقاق مقعدی مزمن، احتمالاً دارای پارگی عمیق‌تر است و ممکن است رشد گوشتی داخلی یا خارجی داشته باشد. شقاق اگر بیش از هشت هفته طول بکشد مزمن تلقی می‌شود.
•   محل شکاف سرنخ‌هایی در مورد علت آن ارائه می‌دهد. شکافی که در کنار سوراخ مقعد ایجاد می‌شود (نه در پشت یا جلوی آن)، به احتمال زیاد نشانه اختلال دیگری مانند بیماری کرون است.
اگر پزشک فکر کند که فرد یک بیماری زمینه‌ای دارد، ممکن است آزمایش‌های بیشتری را توصیه کند:
•   آنوسکوپی (Anoscopy)
•   سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر (Flexible sigmoidoscopy)
•   کولونوسکوپی (Colonoscopy)

5)   رویکردهای درمانی و مراقبتی
•   انحام اقداماتی برای نرم شدن مدفوع: مانند افزایش مصرف فیبر و مایعات
•   ریلکس کردن اسفنکتر: نشستن در آب گرم به مدت 10 تا 20 دقیقه چندین بار در روز، به ویژه پس از اجابت مزاج
•   درمان‌های غیر جراحی: مانند استعمال خارجی نیتروگلیسرین (Externally applied nitroglycerin (Rectiv))، کرم‌های بی‌حس کننده موضعی مانند لیدوکائین هیدروکلراید (Xylocaine)، تزریق سم بوتولینوم نوع A (بوتاکس / Botox)، داروهای فشار خون مانند نیفدپین (Nifedipine) و دیلتیازم (Diltiazem)
•   جراحی
•   اجتناب از زور زدن هنگام اجابت مزاج
•   اقدامات درمانی برای جلوگیری از اسهال و یبوست
•   مصرف غذای غنی از فیبر
•   نوشیدن مایعات
•   ورزش منظم