بیماری التهابی روده

بیماری التهابی روده

بیماری التهابی روده (Inflammatory bowel disease /IBD) یک اصطلاح کلی برای توصیف اختلالاتی است که منجر به التهاب مزمن دستگاه گوارش می‌شوند. انواع IBD عبارتند از:
•    کولیت زخمی .(Ulcerativ colitis) شامل التهاب و زخم در امتداد لایه پوششی سطحی روده بزرگ (کولون) و راست روده (Rectum) است.
•    بیماری کرون(Crohn's disease) . با التهاب لایه پوششی دستگاه گوارش مشخص می‌شود که اغلب می‌تواند لایه‌های داخلی‌تر دستگاه گوارش را درگیر کند.
کولیت اولسراتیو و بیماری کرون معمولاً با اسهال، خونریزی مقعدی، درد شکم، خستگی، و کاهش وزن مشخص می‌شوند. IBD می‌تواند منجر به ناتوانی شده و گاهی منجر به عوارض مخاطره‌آمیزی می‌شود.

۱)    علل و فاکتورهای خطر
علت دقیق بیماری التهابی روده هنوز مشخص نشده است. عواملی مانند رژیم غذایی و استرس سبب تشدید IBD می‌شوند، اما علت بروز آن نیستند.
•    اختلال در عملکرد سیستم ایمنی. هنگامی که سیستم ایمنی بدن با یک ویروس یا باکتری مهاجم مبارزه می‌کند، یک پاسخ ایمنی غیر طبیعی باعث می‌شود که سیستم ایمنی به سلول‌های دستگاه گوارش نیز حمله کند.
•     وراثت. IBD در افرادی که اعضای خانواده مبتلا به این بیماری دارند شیوع بیشتری دارد. با این حال، اکثر افراد مبتلا به IBD  سابقه خانوادگی را ندارند.
•    سن. اکثر افرادی که به IBD مبتلا می‌شوند قبل از 30 سالگی تشخیص داده می‌شوند. اما برخی از افراد بعد از 50 یا 60 سالگی به این بیماری مبتلا می‌شوند.
•    نژاد یا قومیت. سفیدپوستان بیشترین خطر ابتلا به این بیماری را دارند، اما ممکن است در هر نژادی رخ دهد.
•    سیگار کشیدن. مهم‌ترین عامل خطر قابل کنترل برای ابتلا به بیماری کرون است. از سوی دیگر، سیگار ممکن است به پیشگیری از کولیت اولسراتیو کمک کند. با این حال، به طور کلی مضرات آن برای سلامتی بیشتر از هر مزیتی است، و ترک سیگار می‌تواند سلامت عمومی دستگاه گوارش را بهبود بخشد و همچنین فواید بسیاری را برای سلامتی داشته باشد.
•    داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs). اینها عبارتند از ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم، دیکلوفناک سدیم، و غیره. این داروها ممکن است خطر ابتلا به IBD را افزایش دهند یا بیماری را در افرادی که مبتلا به IBD هستند بدتر کنند.

2)    علائم
علائم IBD بسته به شدت التهاب و محل وقوع آن متفاوت است. علائم ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد. فرد مبتلا احتمالاً دوره‌هایی از فعال شدن بیماری و به دنبال آن دوره‌های بهبودی را تجربه می‌کند.    
علائم و نشانه‌هایی که در بیماری کرون و کولیت اولسراتیو مشترک هستند عبارتند از:
•    اسهال
•    خستگی
•    درد و گرفتگی شکم
•    خون در مدفوع
•    کاهش اشتها
•    کاهش وزن ناخواسته

3)    عوارض
کولیت اولسراتیو و بیماری کرون دارای برخی عوارض مشترک و برخی عوارض اختصاصی هستند. عوارضی که در هر دو حالت یافت می‌شود عبارتند از:
•    سرطان روده بزرگ (Colon cancer). ابتلا به کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون که بیشتر بخش‌های روده بزرگ را درگیر می‌کنند، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش دهد.
•    التهاب پوست، چشم و مفاصل. برخی از اختلالات، از جمله آرتریت (Arthritis)، ضایعات پوستی و التهاب چشم (یووئیتUveitis /)، ممکن است در طول شعله‌ور شدن IBD رخ دهند.
•    عوارض جانبی دارویی. برخی از داروهای تجویزی برای IBD با خطر اندکی برای ابتلا به برخی سرطان‌ها همراه هستند. کورتیکواستروئیدها می‌توانند با خطر پوکی استخوان (Osteoporosis) ، فشار خون بالا و سایر ناخوشی‌ها مرتبط باشند.
•    کلانژیت اسکلروزان اولیه (Primary sclerosing cholangitis) در این مورد، التهاب باعث ایجاد زخم در مجاری صفراوی می‌شود و در نهایت آنها را باریک می‌کند و به تدریج باعث آسیب کبدی می‌شود.
•    لخته شدن خون. IBD خطر لخته شدن خون در سیاهرگ‌ها و شریان‌ها را افزایش می‌دهد.
برخی از عوارض بیماری کرون عبارتند از:
•    انسداد روده (Bowel obstruction). بیماری کرون ضخامت‌ِ کامل دیواره روده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با گذشت زمان، قسمت‌هایی از روده ضخیم و باریک می‌شود، که ممکن است جریان محتویات گوارشی را مسدود کند.
•    سوء تغذیه (Malnutrition). اسهال، درد شکم و گرفتگی ممکن است غذا خوردن و یا جذب مواد مغذی کافی را برای روده دشوار کند. همچنین بروز کم‌خونی (Anemia) به دلیل کمبود آهن یا ویتامین B-12 ناشی از این بیماری شایع است.
•    فیستول (Fistulas). گاهی اوقات التهاب می‌تواند به طور کامل از طریق دیواره روده گسترش یابد و فیستول ایجاد کند (یک اتصال غیر طبیعی بین قسمت‌های مختلف بدن). فیستول‌های نزدیک یا اطراف ناحیه مقعدی (پری آنالPerianal /) شایع‌ترین نوع هستند. در برخی موارد، فیستول عفونی شده و آبسه (Abscess) ایجاد می‌کند.
•    شقاق مقعد (Anal fissure). یک پارگی کوچک در بافتی است که مقعد را می‌پوشاند یا در پوست اطراف آن، که می‌تواند عفونی شود. اغلب با حرکات دردناک روده همراه است و ممکن است منجر به فیستول پری‌آنال شود.
برخی از عوارض کولیت اولسراتیو عبارتند از:
•    مِگاکولون سمی .(Toxic megacolon) کولیت اولسراتیو ممکن است باعث گشاد شدن و تورم سریع روده بزرگ شود که به نام مگاکولون سمی شناخته می‌شود.
•    ایجاد سوراخ در روده بزرگ (کولون سوراخ شدهPerforated colon / ). کولون سوراخ شده معمولاً توسط مگاکولون سمی ایجاد می‌شود، اما ممکن است خود به خود نیز ایجاد شود.
•    کم آبی (Dehydration) شدید. اسهال بیش از حد  منجر به کم آبی بدن می‌شود.

4)    تشخیص
برای کمک به تایید تشخیص IBD، مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و روش‌ها نیاز است:
تست‌های آزمایشگاهی
•    آزمایش خون برای بررسی کم‌خونی یا عفونت.
•    مطالعات مدفوع برای بررسی وجود خون مخفی (Occult blood) یا ارگانیسم‌ها مانند انگل (Parasites)
روش‌های اندوسکوپی
•    کولونوسکوپی (Colonoscopy)
•    سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر (Flexible sigmoidoscopy)
•    اندوسکوپی فوقانی (Upper endoscopy)
•    آندوسکوپی کپسولی (Capsule endoscopy)
•    انتروسکوپی به کمک بالون (Balloon-assisted enteroscopy)
روش‌های تصویربرداری
•    اشعه ایکس.
•    اسکن توموگرافی کامپیوتری (Computerized tomography (CT) scan)
•    تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (Magnetic resonance imaging / MRI)

5)    رویکردهای درمانی و مراقبتی
هدف از درمان IBD کاهش التهابی است که باعث ایجاد علائم و نشانه‌های بیماری می‌شود:
•    داروهای ضد التهابی، از قبیل کورتیکواستروئیدها و آمینوسالیسیلات (Aminosalicylates) مانند، مسالامین (Mesalamine)، بالسالازید (Balsalazide)، اولسالازین (Olsalazine)
•    داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی، مانند آزاتیوپرین (Azathioprine)، مرکاپتوپورین  (Mercaptopurine)و متوتروکسات (Methotrexate)
•    داروهای بیولوژیک مانند اینفیکسیماب (Infiximab)، آدالیموماب (Adalimumab)، گلیموماب (Golimumab)، سرتولیزوماب (Certolizumab)، وِدولیزوماب (Vedolizumab)، اوستکینوماب (Ustekinumab)
•    آنتی‌بیوتیک‌ها مانند سیپروفلوکساسین و مترونیدازول
•    داروهای ضد اسهال مانند پودر پسیلیوم (Psyllium powder)، یا متیل‌سلولز (Methylcellulose)، لوپرامید (Loperamide)
•    مسکن‌ها مانند استامینوفن
•    ویتامین‌ها و مکمل‌ها.
•    در مواقع کاهش وزن شدید، پزشک ممکن است رژیم غذایی خاصی را توصیه کند که از طریق لوله تغذیه (تغذیه روده‌ایEnteral nutrition /) یا مواد مغذی تزریق شده به ورید (Parenteral nutrition) برای درمان IBD تجویز می‌شود.
•    در صورت وجود تنگی (Stenosis) یا جراحت (Stricture) روده، پزشک ممکن است رژیم غذایی با مقادیر ‌کم (Low-residue) را توصیه کند که به کاهش احتمال گیرکردن غذای هضم نشده در قسمت باریک روده (که می‌تواند منجر به انسداد شود) کمک می‌کند.
•    جراحی
•    محدود کردن مصرف لبنیات
•    خوردن وعده‌های غذایی کوچک
•    نوشیدن فراوان مایعات
•    مشاوره با متخصص تغذیه
•    سیگار، خطر ابتلا به بیماری کرون را افزایش می‌دهد و در صورت ابتلا، سیگار می‌تواند آن را بدتر کند. سیگار ممکن است به پیشگیری از کولیت اولسراتیو کمک کند. با این حال، مضرات آن برای سلامتی کلی بیشتر از هر مزیتی است، و ترک سیگار می‌تواند سلامت عمومی دستگاه گوارش را بهبود بخشد و همچنین فواید سلامتی بسیاری را به همراه داشته باشد.
•    مدیریت استرس

آخرین مطالب