تب کریمه کنگو
تب کریمه کنگو
3246
تب خونریزی دهنده کریمه کنگو (Crimean-Congo hemorrhagic fever/ CCHF) یک بیماری مشترک بین انسان و دام (Zoonotic) است که از طریق کنه (Tick) منتقل شده و باعث بیماری شدیدی می‌شود، به طوریکه سازمان بهداشت جهانی (WHO) آن را یکی از 7 بیماری با اولویت اپیدمی مطرح کرده است. CCHF به عنوان شایع‌ترین بیماری خونریزی دهنده ویروسی ناشی از کنه در جهان در نظر گرفته می‌شود و به دلیل پتانسیل اپیدمی، نرخ بالای مرگ و میر در انسان، و فقدان اقدامات کاهنده موثر، یک خطر بزرگ برای سلامت عمومی به شمار می‌آید. به طور کلی، این بیماری از طریق تماس با حیوان آلوده، گزش کنه، تماس با امعاء و احشاء حیوان آلوده در هنگام ذبح آن، و عدم رعایت نکات بهداشتی به انسان منتقل می‌شود. با توجه به اینکه در بیشتر کشورها بخصوص کشورهای همسایه ایران از جمله عراق، دوبی، عمان، پاکستان، ترکیه، افغانستان، امارات متحده عربی، قزاقستان، ازبکستان، و عربستان سعودی ویروس این بیماری وجود دارد، و از طرف دیگر قاچاق دام از کشورهای همسایه به داخل کشور صورت می‌گیرد، بنابراین همیشه خطر انتقال و شیوع این بیماری وجود دارد. شیوع بیماری در فصل گرم سال همزمان با فصل فعالیت ناقل و مخزن بیماری (کنه) بیشتر مشاهده می‌گردد. شیوع CCHF دارای نرخ مرگ و میر تا 40% است.
1) راه‌های انتقال
کنه‌های سخت (خانواده ایگزودیدهIxodid /) به‌ویژه آن‌هایی که از جنس Hyalomma هستند، هم مخزن و هم ناقل ویروس CCHF هستند. حیوانات وحشی و اهلی متعددی مانند گاو، بز، گوسفند و خرگوش به عنوان میزبان تقویت کننده ویروس هستند. به طور خلاصه راه‌های انتقال ویروس به انسان عبارتند از:
• گزش کنه به انسان (کنه به انسان)
• تماس نزدیک با ترشحات، خون و مایعات حیوان مبتلا (حیوان به انسان)
• تماس نزدیک با ترشحات، خون و مایعات بدن فرد مبتلا (انسان به انسان)
2) علل و فاکتورهای خطر
عامل ایجاد بیماری، ویروس CCHF از خانواده بونیا ویریده (Bunyaviridae) جنس نایرو ویروس (Nairovirus) است. این بیماری می‌تواند در هر سن و هر جنسی رخ دهد اما با توجه به مشاغل آقایان که بیشتر با حیوانات سر و کار دارند احتمال ابتلای بیشتری دارند، لذا مهمترین فاکتورهای خطر عبارتند از:
• دامداران، کارگران دام و کارگران کشتارگاه در مناطق بومی (Endemic)
• کارکنان بهداشت و درمان در مناطق بومی
• افراد و مسافران بین‌المللی در تماس با دام در مناطق بومی
• دامپزشکان
3) علائم
نکته مهم این است که عفونت‌های انسانی می‌توانند به صورت طیفی از فقدان علائم، علائم خفیف، و یا بیماری خونریزی دهنده شدید یا کشنده ظاهر شوند. شروع CCHF ناگهانی و با علائم و نشانه‌هایی از قبیل موارد زیر تظاهر می‌یابد:
• سردرد
• تب بالا
• کمر درد
• درد مفاصل
• درد معده
• استفراغ
• قرمزی چشم
• صورت برافروخته
• قرمزی گلو و پتشی (لکه‌های قرمزPetechiae /) روی کام
• زردی (Jaundice)
• در موارد شدید، تغییر در خلق و خو و ادراک حسی.
در موارد پیشرفت بیماری:
• مناطق وسیعی از کبودی شدید
• خونریزی شدید بینی
• و خونریزی کنترل نشده در محل‌های تزریق
4) عوارض
شدت بیماری با تکثیر کنترل نشده ویروس در بافت میزبان و سطوح بالای سایتوکاین‌ها (Cytokines) مرتبط است. بنابراین، بیماری احتمالاً هم به طور مستقیم از پاتولوژی با واسطه ویروس و هم به طور غیرمستقیم از پاتولوژی با واسطه ایمنی ناشی می‌شود که می‌تواند منجر به اختلال عملکرد عروقی و در موارد شدید، مرگ شود.
۵) تشخیص
• جداسازی ویروس
• روش‌های سرولوژیکی (الایزا، آزمون فلورست غیر مستقیم و مهارآگلوتیناسیون مهاری غیر فعال معکوس)
• روش‌های تعیین آنتی‌ژن (الایزا، واکنش زنجیره‌ای پلیمراز و ریز آرایه)
6) رویکردهای مراقبتی و پیشگیرانه
هنوز هیچ واکسنی برای این بیماری در انسان و حیوان طراحی نشده است. بنابراین رعایت اصول ایمنی و بهداشتی در جلوگیری و مدیریت بیماری حائز اهمیت هستند از قبیل:
• اجتناب از گزش نیش کینه و در صورت وجود کنه روی بدن آنرا با دست له نکنند.
• استفاده از وسایل محافظت شخصی هنگام معاینه، ذبح، و سلاخی دام
• مراقبت از دام، هماهنگی با دامپزشکی جهت سمپاشی محل نگهداری دام جهت از بین بردن کنه، و معاینه دام‌های آلوده
• خرید گوشت از مراکز فروش مجاز و ممهور به مهر دامپزشکی
• نگهداری گوشت تازه در یخچال به مدت ۲۴ ساعت و جگر و دل و قلوه به مدت ۴۸ ساعت قبل از پاک کردن و تکه کردن گوشت تازه توسط خانم‌های خانه‌دار
• استفاده از دستکش هنگام پاک کردن گوشت
• استفاده از شیوه‌های ایمن در کارخانه‌های فرآوری گوشت
• اجتناب از خوردن شیر غیر پاستوریزه دام
• رعایت اصول بهداشتی جهانی
• استفاده از وسایل محافظت شخصی توسط پزشکان و کادر پزشکی هنگام مواجه شدن با بیمار مشکوک
